Sparen en belastingen

Sparen doe je omdat je geld bij elkaar wilt krijgen. Voor een duidelijk doel of gewoon als buffer voor de zekerheid. Het is jouw geld, dat moge duidelijk zijn. Toch kan het zijn dat je er een stukje van moet inleveren elk jaar: aan de Belastingdienst. Hieronder leggen we uit hoe de fiscus belasting heft over spaargeld.

Inkomstenbelasting of vermogensbelasting?

Je zou verwachten dat je over spaargeld zoiets als vermogensbelasting moet betalen. Dat is op zich ook zo, alleen kennen we al sinds 2001 de term vermogensbelasting niet meer. Tegenwoordig heet de belasting die we over vermogen betalen de 'vermogensrendementsheffing', en die is dan weer onderdeel van de inkomstenbelasting.

Vroeger: vermogensbelasting en inkomstenbelasting

De vermogensbelasting bestaat dus al heel lang niet meer. Vroeger, voor de grote herziening van het belastingstelsel in 2001, betaalden we vermogensbelasting. Dat was een heffing van 8 promille over het totaal van je vermogen. Naast die vermogensbelasting betaalde je toen óók inkomstenbelasting over het rendement op je vermogen. Het werkelijk behaalde rendement... dus de rente, het dividend en eventuele andere inkomsten die je uit het vermogen had gekregen. Dat was best een gedoe bij de belastingaangifte.

Nu: vermogensrendementsheffing in box 3

Nu betalen we geen vermogensbelasting meer én geen belasting over het werkelijk behaalde rendement. In plaats daarvan heft de fiscus nu over fictief rendement - dat gebeurt in box 3 van de inkomstenbelasting. 

Boxenstelsel van de inkomstenbelasting

Laten we even kort ingaan op de inkomstenbelasting in Nederland. Sinds 2001 wordt daarbij gewerkt met het boxenstelsel. Dat bestaat uit 3 boxen, elke vorm van inkomen valt in één van die boxen:

• Box 1: Inkomsten uit werk en woning
  Voor de meeste mensen is box 1 de voornaamste plek waar hun inkomsten zitten. Het gaat hier om salarissen, uitkeringen en het inkomen van ondernemers. Maar er is meer: ook de eigen woning en de daarbij horende hypotheek vallen in box 1. Die horen dus níet bij het vermogen in box 3. 
• Box 2: Inkomsten uit aanmerkelijk belang
  Inkomsten uit aanmerkelijk belang speelt bij ondernemers met een BV. Met 'aanmerkelijk belang' bedoelen ze dat iemand een aanzienlijk (meer dan 5%) deel van de aandelen in een BV heeft. De inkomsten uit die BV worden dan belast in box 2.
• Box 3: Inkomsten uit sparen en beleggen
  Dit is dan de box waar vermogen belast wordt. Met vermogen bedoelen ze natuurlijk niet alleen spaargeld - ook beleggingen en onroerend goed (behalve dan de eigen woning) zijn vermogen. Schulden zijn ook een onderdeel: die verlagen het vermogen voor de belastingen.

Vermogensrendementsheffing

Goed, de belasting die we betalen over vermogen wordt dus geheven in box 3 van de inkomstenbelasting en heet vermogensrendementsheffing. Maar hoe werkt die belasting?

1. Eerst wordt het bedrag bepaald dat in box 3 valt (het vermogen)
2. Dan wordt er een vrijstellingsbedrag van afgehaald
3. Vervolgens wordt een percentage fictief rendement bepaald
4. Het fictieve rendement wordt uitgerekend
5. Over het fictieve rendement wordt belasting berekend

Vermogen = bezittingen min schulden

Je vermogen, dat is de totale waarde van je bezittingen min de totale hoogte van je openstaande schulden. Niet al je bezittingen tellen mee, dat zou te ingewikkeld worden. Het gaat vooral om geld, beleggingen en onroerend goed (en dan dus niet de eigen woning). Het totaal van jouw schulden (behalve de hypotheek op je eigen huis) haal je van de waarde van je bezittingen af - zo kom je aan het bedrag dat jouw vermogen heet.

Vrijstelling voor belasting over vermogen

De overheid heeft bepaald dat we allemaal een bepaald bedrag aan vermogen kunnen hebben zonder dat we daarover belasting hoeven te betalen. Dat noemen ze het 'heffingsvrije vermogen'. Het is een vrijstelling: dat over dat bedrag wordt geen vermogensrendementsheffing berekend. Ook niet als je vermogen over dat bedrag heen gaat. In dat geval wordt het heffingsvrije vermogen van het totale vermogen afgetrokken, de uitkomst noemen ze de 'grondslag sparen en beleggen'. Daarover ga je belasting betalen.

Percentage fictief rendement

Als je dan weet over welk vermogen je belasting moet betalen is de volgende vraag: over welk rendement dan? Het gaat dus niet meer om het werkelijke rendement dat je hebt behaald - voor de fiscus maakt het niets uit of je nu 1% of 10% rendement hebt. Ze rekenen met een 'fictief rendement': een alsof-rendement dus. Er wordt een rendement uitgerekend met percentages die niets te maken hebben met wat je werkelijk hebt gekregen

Hoe hoog is mijn fictieve rendement? 

Voorheen was het fictieve rendement standaard 4%. Daartegen was veel protest, zeker naarmate de spaarrentes alsmaar verder daalden. Per 2017 is het fictieve rendement daarom aangepast naar een schijvensysteem. De hoogte van het rendement hangt daarmee af van de vraag hoe groot je vermogen is. Het percentage is samengesteld uit een deel spaarrente en een deel beleggingsrendement. Het idee daarachter is dat mensen meer gaan beleggen naarmate hun vermogen groter is.

Check de tabel op HomeFinance.nl voor de actuele percentages

Bedrag fictief rendement

Nu je het te belasten vermogen (de grondslag) en het percentage weet kun je het bedrag uitrekenen dat je toebedeeld krijgt aan fictief rendement: het percentage x de grondslag. Dit is het bedrag dat je volgens de fiscus aan rendement hebt gehaald op je vermogen.

Bedrag te betalen belasting box 3

Met het bedrag aan fictief rendement kun je eenvoudig het bedrag berekenen dat je hierover aan belasting moet betalen. Dat is voor iedereen hetzelfde, Of je vermogen nu groot of klein is - er wordt altijd 30% belasting geheven over je inkomsten in box 3.

Dit bedrag gaat mee in de totale berekening van de inkomstenbelasting die jij over een jaar moet betalen.

Schenkbelasting

Dat is wel genoeg over vermogensbelasting en inkomstenbelasting. Je kunt voor je spaargeld ook nog te maken krijgen met andere belastingen, bijvoorbeeld met de schenkbelasting.

Geld schenken aan kinderen en anderen

Wie een behoorlijk vermogen heeft kan erover nadenken om bedragen te gaan schenken aan anderen. Schenkingen van ouders aan kinderen zijn daarbij het meest gebruikelijk, of van grootouders aan kleinkinderen. Toch kunnen mensen ook besluiten aanzienlijke bedragen weg te geven aan anderen. 

Schenkbelasting afhankelijk van relatie met ontvanger

Het weggeven van grotere geldbedragen heeft gevolgen voor de belasting. De fiscus heft schenkbelasting als je bedragen boven de geldende vrijstellingen aan een ander geeft. Die vrijstelling en ook het tarief van de schenkbelasting is afhankelijk van jouw relatie met de ontvanger. Schenk je geld aan jouw eigen kinderen, dan is er meer ruimte voor belastingvrij schenken dan wanneer je aan de buurman schenkt. 

Vrijstellingen voor de schenkbelasting

De bedragen veranderen per jaar, maar grofweg is de vrijstelling voor schenken aan 'overige verkrijgers' iets boven de € 2.000 en voor schenken aan je eigen kind ruim € 5.000. Daarnaast mogen kinderen van hun ouders ook nog een grote belastingvrije schenking ontvangen. Hoe hoog die is hangt af van wat het kind met het geld gaat doen. Is het geld voor een dure studie, dan is de vrijstelling hoger dan bij vrije besteding. Wordt het uitgegeven aan een eigen woning, dan is het vrijgestelde schenkingsbedrag nog veel hoger. Voor deze verhoogde schenkingsbedragen geldt steeds de eis dat het kind tussen 18 en 40 jaar oud is.

Percentage schenkbelasting

Naast de vrijstellingen zijn er nog de tarieven. Daarvoor zijn er drie groepen schenkingen:

• van ouders aan hun kinderen
• van grootouders aan hun kleinkinderen
• aan anderen

De eerste groep heeft de hoogste vrijstelling en het laagste tarief, de tweede groep heeft lage vrijstelling maar ook een laag tarief, de derde groep heeft een lage vrijstelling en een hoog tarief.

Bekijk de actuele vrijstellingen en tarieven voor de schenkbelasting

Sparen voor je (klein)kind, is dat schenken?

Veel ouders en ook grootouders sparen elke maand een bedrag voor hun (klein)kind. Dat storten ze op een aparte spaarrekening die óf op naam van het kind staat, óf op naam van de (groot)ouder. Ben je dan aan het schenken? Dat ligt aan de rekening waar het geld naartoe gaat:

• Gaat het naar een rekening op naam van het kind, dan ben je inderdaad aan het schenken. Je stort immers geld van jouw rekening over naar de rekening van een ander.
• Spaar je voor een (klein)kind op een rekening op jouw eigen naam, dan is het nog geen schenking: het blijft jouw geld totdat je het werkelijk hebt gegeven.

Krijg je dan ook te maken met schenkbelasting? Wel als het bedrag dat je werkelijk schenkt boven de vrijstelling uitkomt. Juist daarom is het fiscaal niet handig om op eigen naam voor je (klein)kind te sparen - om dan het grote bij elkaar gespaarde bedrag in één keer over te boeken. Slimmer is om gebruik te maken van de jaarlijkse vrijstelling en dus periodiek (per maand of per jaar) het geld op naam van het (klein)kind te zetten. Daar zitten echter ook risico's aan: het kind kan het geld gebruiken voor uitgaven waar jij het niet mee eens bent. Denk er dan ook goed over na wat je wilt - en wat daarvan de belastinggevolgen zijn.

Vergelijk speciale jeugdspaarrekeningen